Parmaklarda açılırken takılma olmasına ve zorlayarak aniden tıklayarak açılmasına tetik parmak denir. Tetikleme hastaların çoğunda değişik şiddetlerde ağrılıdır, yalnız tamamen ağrısız olanlarda olabilir. En çok baş parmak ve ikinci sıklıkta yüzük parmakta ortaya çıkmasına rağmen tüm el parmaklarında görülebilir.
Parmaklarımızı hareket ettiren kaslar (ana motor) ön kolumuzda bulunur. Bu kasların devamı tendon (kiriş) denen ip gibi yapılar el bileğinden parmaklara uzanır ve kasların hareketini parmaklara ileterek parmakların bükülmesini ve açılmasını sağlar.
İki grup kas ve tendon var. Parmakları açan (ekstansör) tendonlar, bunlar elin sırtında cilt altından geçtiği için rahatlıkla görülür. Parmakları büken (fleksör) tendonlar, bu tendonlar avuç içinde derinden seyr ettiği için görünmezler. Tetik parmak fleksör tendonların avuç içinde tarak kemiklerle (metakarpların) parmak kemiklerinin eklem yaptığı seviyede geçtiği tünellerde sıkışmasıdır. Nedeni tam olarak bilinmeyen bir sebeple tendonun tünelden geçtiği bölümünde bir kalınlaşma meydana gelir, bu kalınlaşan bölüm (nodül) parmağı açmak isterken tünelin ağzında takılı kaldığında parmakta aynı şekilde takılır ve zorlama ile bir tıklama sesi ile aniden parmak açılır ve tetikleme olur. Bazen parmak kilitlenir ve ancak öbür elin yardımı ile açılabilir. Kimi hastalarda olay ilerlediğinde tetikleme kaybı olur ve parmakta hareket kısıtlılığı gelişir ve tam açılmaz.
(Şekil 1)
Hastanın öyküsü ve tünellerin olduğu bölgede parmak hareketi ile mobil, hassas şişliğe (nodül) dokunmakla tanı konur. Röntgen filminin tendonları göstermediği için tanıda yeri yoktur.
TEDAVİBelirgin takılması olanlarda iki aydan uzun sürerse veya parmakta hareket kısıtlılığı geliştiyse tedavi cerrahidir. Klasik yöntemde erişkinlerde lokal anestezi ve çocuklarda genel anestezi altında nodülün üzerinde yaklaşık 2 cm'lik bir kesi ile kanala (A1 puley) ulaşılır ve kanal gevşetildikten sonra cilt dikişle kapatılır. Son yıllarda iğne ile gevşetme tekniği gelişti. Bu Tedavi yöntemi, ameliyatsız tedavi, neştersiz tedavi ve perkütan tedavi olarak da anılır. Bu teknikte nodülün olduğu bölge lokal anestezi ile uyuşturulduktan sonra enjektör iğnesinin ucu bistüri (cerrahi bıçağı) yerine kullanılır ve kanal yara açılmadan iğnenin yardımı ile gevşetilir. Bir iki dakika süren bu işlemin sonunda takılma tamamen kaybolur ve parmak normal çalışır. Hastanın eli ince bir sargı ile sarılır, ertesi sabah sargı çıkarılır ve el yıkanabilir, hasta müdahale noktasına baskı uygulamadan elini günlük işlerinde kullanabilir. Her ne kadar yara açılmasa da içeride kanal kesildiği için bu bir cerrahi girişimdir. Hastaların çoğu hiç bir şey olmamış gibi normal hayatına devam edebilirken bir kısım hastada bünye içerideki yaraya tepki verebilir, bu durumda müdahale yerinde hafif şişlik olabilir, parmakta minimal ağrı ve hareket kısıtlılığı oluşabilir. Bu durumda olan hastalar çoğunlukla 3-5 haftada kendiliğinden normale döner. Çok uzun süre tetiklemenin devam ettiği hastalarda, tip I diyabeti olanlarda ve aynı anda bir çok parmakta tetiklemenin olduğu vakalarda bu durum 3-5 ay da sürebilir.
Bu yöntemle her yaşta ve tüm parmaklar tedavi edilebilir ayrıca kan sulandırıcı kullanma zorunda olan hastalarda ilacı kesmeden bu müdahale yapılabilir. Uzun süre tedavi olmayan hastalarda parmakta hareket kısıtlılığı gelişebilir ve parmak tam bükülüp açılmadığı için tetikleme kaybolabilir. Bu duruma gelen hastalar ister açık ister kapalı müdahale ile tedavi edildiğinde normale dönmeleri aylar sürebilir.
Şahsi tecrübem ve güncel yayınlara göre çocuklarda tetik parmak çoğunlukla sonradan gelişir ve nadiren doğuştan (konjenital) olur. En çok 1- 4 yaş arası çocukların baş parmağında karşımıza çıkar, diğer parmaklarda son derece nadirdir. Son on yılda bana başvuran 375 vakadan 355'i baş parmak ve 20'si (%6) diğer parmaktır. Çocukların baş parmağında tetiklemeden ziyade baş parmak ucu bükük vaziyette takılı kalır. Baş parmağın kökünde avuç içine doğru sert bir şişlik (nodül) ele gelir. Muayene ile rahatlıkla tanı konur. Çoğunlukla herhangi bir tetkike gerek kalmaz. Ağrısız tetikleme varsa kendiliğinden iyileşmesi beklenir. Takılı durumda ise veya tetikleme anında acı veriyorsa lokal anestezi altında yara açmadan iğne ucu ile (perkütan) gevşetme yapılabilir. Bu işlemde çok ince bir iğne ile şişliğin (nodülün) olduğu nokta uyuşturulur (lokal anestezi), bir kaç dakika sonra çocuk aile ile birlikte müdahale odasına alınır, işlem sırasında hiç bir acı duymamasına rağmen çocuğun eli hareketsiz tutulduğu için ağlayabilir. Baş parmakta işlem 2-3 dakika sürer ve ucu kıvrık duran parmak hemen açılır ve normal hareket eder.
Son 10 yılda yaptığım 375 çocuk tetik parmak vakasından sadece 2 vakada nüks ile karşılaştık, her ikiside aynı teknikle ikinci defa müdahale yapılarak normale döndü. Başka ciddi herhangi bir komplikasyonla karşılaşılmadı.
Çocuk tetik parmak nadir bir hastalıktır, perkütan (yara açmadan) tedavisi bütün dünyada tam oturmamıştır, bu konuda geliştirdiğim cerrahi teknik, 10 yıllık ve yüzlerce vakalık tecrübemi bilimsel makale haline getirdim ve makalem Kasım 2023'de Journal of Pediatric Orthopaedics'de yayınlandı. (Percutaneous release for trigger thumb in children under local anesthesia, Journal of Pediatric Orthopaedics B in Vol. 32, No. 6, November 2023.)
